تاریخ فلسفه (قسمت 1) تالس

بسیاری از فیلسوفان و تاریخ نگاران شروع فلسفه را با فیلسوفی به نام تالس مرتبط می دانند. البته این ادعا جای بحث دارد زیرا در زمانی که یونانیان به آهستگی در حال برداشتن گام های اولیه به سمت خلق فلسفه بودند ملت های شرق ( به ویژه ایران، هند و چین) فلسفه را به شیوه ی خودشان آغاز کرده بودند؛ اما باید این حقیقت را در نظر بگیریم که فلسفه ی شرق تا حد زیادی آمیخته با باورهای اساطیری و در مواردی حتی آمیخته با عقاید دینی بوده است؛ چنان که هم اکنون نیز ردپای پر رنگ ادیان و مذاهب هندی در فلسفه ی این کشور نمایان و ملموس است.

تاریخ فلسفه ی غرب به این دلیل از فلسفه ی شرق متمایز می شود که فیلسوفان غربی از درآمیختن اسطوره ها و باورهای دینی خود با حکمت و اندیشه دست کشیده و نگاه خود را معطوف به طبیعت کردند. و این اتفاق شروع فرآیندی بود که منجر به تولد و تکامل ((فلسفه)) شد. فرآیندی که معطوف به مشاهده ی طبیعت و تلاش برای توضیح آن بدون دخالت موبدان و عالمان دینی بود.

بنابراین در این جا هدف من این است که به تاریخ فلسفه ی غرب بپردازم؛ آن گونه که غربی ها آن را شرح داده اند. برای این کار از کتاب ها و منابع مختلفی بهره برده ام و خواهم برد.

نویسندگان این حوزه، معمولا وقتی میخواهند از فلسفه حرف بزنند ابتدا به توضیح کلمه ی ((فلسفه)) میپردازند و احتمالا اگر اندکی سابقه ی مطالعات تخصصی تر در زمینه ی فلسفه را داشته باشند به ارتباط میان الهه ی خرد ((سوفیا)) و کلمه ی ((فلسفه)) می پردازند. اما من در این جا نیازی نمی بینم وارد این مباحث شوم. معتقدم معنای کلمه ی (( فلسفه )) را باید از بطن نظریات فلسفی بیرون کشید . می گویم فلسفه به هیچ وجه معنای صلب و جامدی ندارد؛ معنای آن دائما در حال تغییر است. این که چگونه فلسفه را تعبیر کنیم به این که در حال مطالعه ی آثار کدام فیلسوف هستیم مربوط می شود.

هدف من این است که مجموعه ای از مقاله ها را بنویسم و در هر مقاله به شرح و بسط نظریات یک یا چند فیلسوف بپردازم؛ بنابراین سفر ما از اولین فیلسوف تاریخ شروع می شود؛ فیلسوفی به نام تالس .

فلسفه ی تالس به طور مشخص از سه اصل اساسی تشکیل شده است:

اصل اول : آب مادة المواد است؛ به این معنی که همه چیز از آب ساخته و مشتق شده است. آب پایه ی اولیه همه ی موجودات است. زمین، آسمان و همه ی جهان از آب ساخته شده است و آب عنصر اولیه ی و پایه ی سازنده هستی و طبیعت است.

احتمالا تالس با مشاهده ی حیوانات و انسان ها، جریان خون و مایعات بدن، نطفه ی جانداران و حتی مشاهده ی آثار گرما و رطوبت در آب و هوا به این اصل رسید.

اصل دوم : مغناطیس جان و روح دارد. وقتی یک آهنربا را در مجاورت براده های آهن قرار می دهید، این براده ها به سمت آهنربا کشیده میشوند. تالس معتقد بود که این نیروی مغناطیسی که بین براده های آهن و آهنربا وجود دارد جلوه ای از “روح” طبیعت است.

اصل سوم : همه ی اشیاء و موجودات از تجمع ذرات الهی به وجود آمده اند و خدایان در تمام ذرات عالم انباشته شده اند. و به این ترتیب خدایان از موجودات قابل تفکیک نیستند. ذرات زیر مجموعه ی خدایان هستند و خدایان زیر مجموعه ی ذرات.

درباره ی اصل سوم، لازم است اشاره کنم که منظور تالس از “خدایان” همان خدایان ادیان پاگانی بوده است که تالس و مردمان هم عصرش باورمند به آنان بودند.

اصول فلسفه ی تالس در این جا به پایان می رسد. به این نکته توجه کنید که این فیلسوف در حدود 6 قرن قبل از میلاد مسیح زندگی می کرد و آثارش به سختی و تنها از طریق نوشته های ارسطو به عصر کنونی رسیده است. متاسفانه بخش زیادی از حکمت بشری بر اثر گذشت زمان و حوادث و تلاطم های تاریخی از دست رفته اند و هیچ بعید نیست که اندیشه ی تالس بسیار فراتر از این سه اصل بوده باشد.

در مقاله های بعدی از فیلسوفان بیشتری به تفضیل سخن خواهم گفت.
سفر ما ادامه دارد ….

Reyhaneh Malekzadeh

دیدگاه‌ خود را بنویسید لغو پاسخ

اخبار و یادداشت ها

تاریخ فلسفه (قسمت 2) آناکسیمندر

آبان 10, 1403 بدون دیدگاه

تاریخ فلسفه (قسمت 2) آناکسیمندر آناکسیمندر دومین فیلسوف بزرگی است که ما در ادامه ی سفرمان به توضیح فلسفه اش میپردازیم. از آن جایی که در مقاله ی قبلی لحن