تاریخ فلسفه (قسمت 2) آناکسیمندر

آناکسیمندر دومین فیلسوف بزرگی است که ما در ادامه ی سفرمان به توضیح فلسفه اش میپردازیم. از آن جایی که در مقاله ی قبلی لحن صمیمانه و نسبتا غیر رسمی را در نوشتن این سفرنامه به کار بردم میخواهم این روند را ادامه بدهم و به شما بگویم که آناکسیمندر یکی از فیلسوفان مورد علاقه ام است و مطمئنم اگر به شرح فلسفه ی او بپردازم دلیل این علاقه را متوجه خواهید شد. معمولا گفته می شود که او شاگرد تالس بوده است اما ما در این مورد نمی توانیم مطمئن باشیم. آن چه که درباره اش اطمینان داریم این است که هر دوی این فیلسوفان، تالس و آناکسیمندر، در شهر ملطیه زندگی می کردند و در یک دوره ی زمانی یکسان پدیدار شده اند؛ بنابراین کاملا محتمل است که آناکسیمندر شاگر تالس بوده باشد. یک چیز دیگر که می توانم با قاطعیت درباه اش حرف بزنم این است که آناکسیمندر از فلسفه ی تالس آگاه بوده است و این را ادامه بهتر متوجه خواهید شد.
بر طبق روال قبل، فلسفه ی هر فیلسوف را به اصول مهم آن تقسیم بندی و شماره گذاری می کنم. اصول فلسفه ی آناکسیمندر به شرح زیر هستند:

اصل اول :
همه چیز از آپایرون ساخته شده است.

در مقاله ی قبلی توضیح دادم که ماده المواد یک مفهوم فلسفی است که به گوهره ی اصلی جهان گفته می شود؛ یعنی ماده المواد چیزی است که همه چیز از آن ساخته شده است. آناکسیمندر همانند تالس به وجود ماده المواد معتقد بود؛ با این تفاوت که بر خلاف تالس این ماده المواد را آب نمی دانست بلکه می گفت ماده المواد یک ماهیت منحصر به فرد است؛ نوعی ماده ی نامتناهی و جاویدان است که می تواند به شکل همه چیز در بیاید. می تواند به درخت تبدیل شود، به ستاره تبدیل شود، به اقیانوس و آسمان و… و به انسان. آناکسیمندر نام این ماده المواد را ” آپایرون” گذاشت که در زبان یونانی به معنای “بی نهایت” است. بنابراین آپایرون، گوهره ی اصلی جهان است؛ منشاء همه چیز است. آناکسیمندر از این هم فراتر رفت این هم فراتر رفت و به این باور رسید که آپایرون نوعی موجود “خدای گونه” است که می تواند به هر چیزی که می خواهد تبدیل شود؛ او به هر مقدار که لازم است به اقیانوس و به هر مقدار که لازم است به نور و به هر مقدار که لازم است به خاک تبدیل می شود و عدالت را در بین عناصر مختلف برقرار می کند!

ویژگی های اصلی آپایرون به این شرح است:

① نامتناهی است.
② جاویدان است. ( ازلی و ابدی است.)
③ یکتا و بی همتا است.
④ خنثی است. ( به این معنا که از هیچ کدام از عناصری که ما می سازیم ساخته نشده است. )
⑤ آگاه است. ( می داند چه زمانی باید به آب تبدیل شود و چه زمان به آتش و باد و خاک . )
⑥ عادل است. ( بین عناصر مختلف تعادل را برقرار می کند. به گونه ای که هیچ عنصری از بین نرود و همه ی عناصر به مقداری که نیاز است پدیدار شوند. )

اصل دوم :
جهان های متعددی وجود دارند.

جهان ما فقط یکی از بی شمار جهان هایی است که وجود دارند.

اصل سوم :
جهان به واسطه ی یک حرکت چرخنده ی ازلی به وجود آمده است.

در ابتدا همه ی اشیاء از هم تفکیک شده بودند و به شکل تفکیک شده در فضا پراکنده بودند، یک گردباد به وجود آمد و این اشیاء گسسته را به هم چسباند. بعضی از این اشیاء آنچنان به هم چسبیدند که همانند یک توده ی سفت درآمدند و زمین به وجود آمد. باقی این اشیاء تبدیل به خورشید و هوا شدند.
این گردباد ازلی بوده است، یعنی از ابتدا وجود داشته و “حادث” نبوده است. به عبارت دیگر؛ هیچکس آن را به یک باره خلق نکرده است.

اصل چهارم :
زمین به شکل یک استوانه/طبل استوانه ای شکل است.

عناصر سنگین تر، خاک و آب، در مرکز گردبادی که در اصل قبل به آن اشاره کردیم باقی ماندند، آتش به محیط رانده شد و هوا در وسط باقی ماند؛ خاک و آب به شکل یک استوانه در آمدند که همان زمین است. هوا در اطراف این استوانه قرار گرفت و آتش به شکل یک حلقه ی سوزان درآمد که به دور زمین و هوای اطراف آن می چرخد. خورشید یک نقطه از این حلقه ی آتش است که در آسمان هویدا می شود و بقیه ی حلقه توسط هوا و ابرهای متراکمی که زمین استوانه شکل را احاطه کردند پوشانده می شود.

اصل پنجم :
حیات از دریاها آغاز شده و انسان موجودی است که در ابتدا از حیوانات زاده شده بود.

طبق این اصل، آناکسیندر “ماهی ها” را منشاء همه ی جانداران می داند. خود او می گوید :
«… در آغاز انسان از نوع دیگری از حیوانات متولد شده است، زیرا در حالی که دیگر حیوانات به سرعت خوراک خود را می یابند، تنها آدمی نیازمند یک دوره درازمدت شیرخواری است، به طوری که اگر او در آغاز چنانکه اکنون هست می بود، هرگز نمی توانست زنده و باقی بماند.»

واضح است که این اصل در واقع شکل ابتدایی تر و ساده تر نظریه تکامل داروین است و می توانیم آناکسیمندر را پدر نظریه ی تکامل بدانیم.

اصول اصلی فلسفه ی آناکسیمندر در این جا به پایان می رسد. حالا که با فلسفه ی این فیلسوف آشنا شدید برایتان واضح است که او بدون هیچ امکانات علمی و تکنولوژی که امروزه ما از آن بهره مند هستیم فقط با مشاهده ی دقیق طبیعت و تفکر درباره ی آن به اصولی رسید که که کمابیش صحیح هستند یا نزدیک به واقعیات علمی ای هستند که امروزه ما آن ها را قبول داریم. و وقتی این واقعیت را در نظر می گیریم که آناکسیمندر در حدود دوهزار و ششصد سال پیش از ما زندگی می کرده است فلسفه ی او و اساساً خود او و روش تفکرش برای ما شگفت انگیز و سترگ به نظر می رسد و این، دلیل علاقه ی وافر من به آناکسیمندر است.

در مقاله های بعدی درباره ی فیلسوفان دیگری سخن خواهم گفت.

سفر ما ادامه دارد…

Reyhaneh Malekzadeh

دیدگاه‌ خود را بنویسید لغو پاسخ

اخبار و یادداشت ها

سیاه‌چاله‌ها اجرام کیهانی اسرارآمیزی هستند که در مرکز خود نقطه‌ای با چگالی بی‌نهایت دارند که به آن تکینگی می‌گویند. گرانش آن‌ها آن‌قدر قوی است که فراتر از مرز بیرونی‌شان، که به افق رویداد معروف است، هیچ چیزی - حتی نور - نمی‌تواند فرار کند. به همین دلیل، آن‌ها به طور مؤثر برای ما نامرئی هستند و نام «سیاه‌چاله» بر آن‌ها گذاشته شده است.

سیاه‌چاله‌ها شاید ستاره‌های یخ‌زده باشند

دی 14, 1403 1 دیدگاه

سیاه‌چاله‌ها شاید ستاره‌های یخ‌زده باشند تغییر قیافه‌ای تاریک تحقیقات جدید حول طبیعت سیاه چاله می‌تواند مشکل بنیادی موجود در قلب فیزیک را حل کند. سیاه‌چاله‌ها موجودات مرموز کیهانی هستند با

تاریخ فلسفه (قسمت 2) آناکسیمندر