کتاب الکتریسیته و مغناطیس نوشته ی نایفه و بروسل

دو فاکتور مهم برای ملاک برتری یک کتاب جامع بودن آن و روان بودن آن است. کتابی که بتواند زوائد را حذف کند ولی به لحاظ توضیحات پایه ای تراز اول باشد. از این سوی ماجرا، کتاب الکتریسیته و مغناطیس نایفه و بروسل دقیقا همین ویژگی ها را دارد. این کتاب که در ایران به عنوان کتاب الکترومغناطیس نایفه معروف است، در هفده فصل تالیف شده. در فصل اول مثل هر کتاب الکترومغناطیس دیگری به ریاضیات ماجرا می پردازد.و با کمک رسم و اشکال خوبش مفاهیم حساب برداری و جبر خطی را به خوبی یاد می گیرید. در فصول بعدی نقطه ی مثبت ماجرا این است که یه شیوه ی کلاسیک ابتدا مفاهیم اولیه را تشریح می کند و سپس به سمت حل مسائل می رود.

فصل دوم آن با مباحث الکترواستاتیک پر شده است. بارز ترین فصل، شروع فصل با تشریح مفهوم بار است. سپس قانون کولن را معرفی می کند. فصل سوم ادامه ی فصل دوم است. مسائل مرزی و خاص الکتریسیته را مطرح می کند. دانشجو با معادله ی لاپلاس و رابطه ی گاوس آشنا می شود. و در فصل چهارم مسائل پیرامونی الکتریسیته ساکن را می بندد. با چندقطی ها و معادلاتی تانسوری آن ها رو به رو می شوید که بسیار جذاب است.

فصل پنجم آن یک فصل ستاره دار است که مطالعه ی آن برای دانشجویان الزامی نیست. اما مطالعه ی آن خالی از لطف نیست. در این فصل به مبحث دوقطبی الکتریکی در مقیاس میکروسکوپیک می پردازد. در فصل ششم مبحث بسیار پر اهمیت انرژی الکتروستاتیک مطرح می شود. که برای من واقعا جنبه ی مهمی دارد و کمتر کتابی یک فصل خاص به آن اختصاص می دهد. فصل هفتم آن، نوبت را به جریان یکنواخت داده است. برای من عجیب است که چرا این یک فصل ستاره دار است؟ زیرا مباحث آن در ادامه بسیار حیاتیست!

فصل هشتم مباحث مغناطیس باز می شود و آن را در حوزه ی جریان های یکنواخت توضیح می دهد. شروع فصل با توضیح نیروی لورنتس است که البته انتخاب خوبیست. پس از اتمام ماهیت مغناطیس در دل بار های متحرک به سراغ تئوری مغناطش و مواد آن می رود. و چه به لخاظ ماکروسکوپیک و چه به لحاظ مرزی آن را می کاود. در فصل نهم همانند دسته بندی الکتریسیته، پای دنیای میکروسکوپیک را به حوزه ی مغناطیس می کشاند. که البته این فصل و فصل بعدی جزو فصول ستاره دار هستند. فصل بعدی مفاهیم القا را تفهیم می کند. که البته فصل بسیار شیرین و دوست داشتنی می باشد.

در فصل دوازدهم مبحث بسیار بسیار مهم انرژی مغناطیسی به روی بحث گذاشته می شود. که به نظر من یادگیری آن از اوجب واجبات است. اکثر دانشجویان در مفهوم درست آن مشکل دارند. این کتاب به خوبی آن ها را یاری می کند. فصل بعدی متعلق به علاقه مندان واقعیست. چیزی که در کمتر کتب الکترومغناطیس یافت می شود! بحث مدار ها و حوزه هایی با جریان نایکنواخت! در این فصل کاربرد قوانین الکترومغناطیسی را در مدار ها در می یابید و با قوانین خایرشهف (کیروشهف) به سراغ حل مدار ها می روید.

و اما فصل چهاردهم، که شاه بیت و گل سر سبد هر کتاب الکترومغناطیسی به شمار می رود. معادلات مکسول طبقه بندی تمام آن چیزیست که ما الکترومغناطیس می نامیم. برای قضاوت یک کتاب الکترومغناطیسی شاید مبالغه نباشد اگر بگوییم تنها نگاه به این فصل کفایت می کند! این کتاب نیز در این بخش، ستون های محکمی بنا می کند اما برایم بسیار عجیب است که چرا چنین کتابی نباید تانسور مکسول را در این فصل معرفی کند. اما خب حداقل این مهم را به نحو احسن تببین می کند که چرا الکتریسیته و مغناطیس یک حوزه ی مشترک هستند.

فصل بعدی با تکیه بر مطالب فصل قبل به سراغ مفهوم تابش می رود. اتحاد بعدی که مکسول ایجاد کرد آن بود که نور چیزی جز نوسانات میدان های الکترومغناطیسی نیست! در این فصل وارد فضای اپتیکی می شوید و خاصیت موجی نور را از دل معادلات مکسول دنبال می کنید! فصل بعدی نیز فصلی به عنوان جمع بندی تمام حیطه ی الکترومغناطیس کلاسیک است. مسائل مرزی حوزه ی الکتریسیته و مغناطیس با هم دیگر مطرح شده و هر دو با یکدیگر حل می شوند. و فصل آخر قدمی کوچک است برای ورود به الکترومغناطیس نوین. در فصل آخر مباحث نسبیتی مطرح می شوند و نویسندگان کار خود را با حسن ختامی عالی به پایان می رسانند.